Winterschläfer

Filmrecensie van Jan-Willem Swane

• Duitsland, 1997
• Regie: Tom Tykwer
• Met: Ulrich Matthes, Marie-Lou Sellem, Floriane Daniel, Heino Ferch, Josef Bierbichler, Laura Maori Tonke
• Scenario: Anne-Françoise Pyszora en Tom Tykwer
• Camera: Frank Griebe
• Montage: Katja Dringenberg
• Art directie: Uli Hanisch
• Muziek: Reinhold Heil, Johnny Klimek en Tom Tykwer
• kleur, Dolby, 122 minuten
• Gezien: 10 november 1998, Sneak Preview, Camera, Utrecht

De laatste jaren zijn er niet veel Duitse films te zien geweest in Nederland. Als we de pers mogen geloven was dat ook terecht, omdat er vooral veel foute dijenkletsers gemaakt werden. Maar misschien komt daar verandering in met Winterschläfer van Tom Tykwer (Der tödliche Maria). Het is een mooie film die het niet verdient ten onder te gaan aan de anti-Duitse sentimenten in ons land. De distributeur doet zijn best om dat te voorkomen, want hij brengt de film uit onder de Engelse titel Winter sleepers.

Op het eerste gezicht lijkt de film een hoge keukenmeidenatmosfeer te hebben. De lokatie is een knus zuid-Duits skidorp en de personages zijn rechtstreeks weggelopen uit een damesromannetje: een verpleegster, een skileraar, een zonderling, een norse boer. Maar ook een vertaalster van romantische boekjes. En dat geeft te denken; een flinke korrel zout lijkt op zijn plaats te zijn.

Tykwer vertelt zijn verhaal dan ook onderkoeld als het winterse landschap waar het zich afspeelt. Daarmee krijgen vertrouwde thema's - een ernstig ongeluk, opbloeiende en verraden liefdes, geheugenverlies - een andere lading dan we gewend zijn. De dertigers lijken niet gedreven door passies, maar door een drang waar ze zelf de bron niet van kennen. Het verwart ze, maar ze kunnen niet anders dan er aan toegeven.

Het is de onderkoeling die bijna over het hoofd doen zien dat er uitstekend gespeeld wordt. Floriane Daniel (de vertaalster) ruziet op pijnlijk herkenbare manier, Marie-Lou Sellem (de verpleegster) laat zien dat ook rustige mensen onrust kunnen voelen, Heino Ferch (de skileraar) zet een aimabele klootzak neer en Ullrich Matthes speelt de geheugenloze zonderling die toch niet vreemd is. Hun levens schuren langs elkaar op een manier die pijnlijke herinneringen aan misverstanden oproept.

Er is nog een reden om Winterschläfer te gaan zien: de vormgeving. Het huis waar een belangrijk deel van de film zich afspeelt is prachtig ingericht. Het is zo kitscherig dat het weer mooi wordt. Bovendien vormt het de warme tegenpool van de ook al schitterende buitenopnames.

Winterschläfer is een mooie antiromantische film. Het leven van verpleegster en skileraar blijkt al even benauwd te zijn als dat van een kantoorklerk. Maar nergens wordt Tykwer zwaar op de hand. Het plot is wat teleurstellend, maar voor liefhebbers van atmosfeer en menselijke relaties geeft zijn film een boel om van te genieten.