The Truman show

Filmrecensie van Jan-Willem Swane

• Verenigde Staten, 1998
• Regie: Peter Weir
• Met: Jim Carrey, Laura Linney, Noah Emmerich, Ed Harris
• Scenario: Andrew Nicol
• Camera: Peter Biziou
• Geluid: Lee Smith
• Montage: William Anderson en Lee Smith
• Art directie: Dennis Gassner
• Muziek: Burkhard Dallwitz en Philip Glass
• De Luxe color, Dolby digital / Digital DTS, 102 minuten
• Gezien: 6 oktober 1998, Sneak Preview, Camera, Utrecht

Jim Carrey is niet echt mijn favoriete acteur. De elasticiteit van zijn gezicht is indrukwekkend, maar zijn zelfbewuste leukheid begint al snel op ze zenuwen te werken. De grootste verrassing van The Truman show is dan ook dat Carrey goed uit de voeten kan met een min of meer serieuze rol. De gedurfde casting en de goede acteursregie van Peter Weir (Witness, Dead poets society) hebben dat in ieder geval opgeleverd.

Carrey speelt de 28-jarige Truman Burbank, een verzekerigsverkoper die woont in het door water omgeven Seahaven. Het is een vriendelijke plaats met een jaren vijftigatmosfeer en omdat Truman, na het verdrinken van zijn vader, bang voor water is hij er nog nooit vandaan geweest. Hij leidt een rustig leven, maar langzaamaan krijgt hij het vermoeden dat er iets niet in de haak is, dat de hele wereld om hem heen zich wel erg raar gedraagt. Het lijkt wel of hij de hoofdrol speelt in een grote soapopera.

De kracht van The Truman show is dat hij op verschillende manieren te bekijken is. Het verhaal is boeiend genoeg voor bijna twee uur vermaak, maar wie op zoek is naar meer diepgang komt ook aan zijn trekken. De film is te zien als commentaar op de hedendaagse televisie en de rol van de toeschouwer en zelfs als overdenking over de zin van het leven. Dit klinkt zwaar op de hand, maar dat is het niet, omdat Weir geen ingewikkelde filosofieën uitdraagt en het denken aan de kijker overlaat.

Een zaak laat Weir vreemd genoeg onderbelicht: wat het betekent om in al je persoonlijke gedrag waargenomen te worden. En dan gaat het niet om obligate bed- of toiletscènes. In Short cuts van Robert Altman zien we een vrouw zo aan haar kont krabben, dat het duidelijk is dat ze zich onbekeken weet. Dit soort momenten ontbreken in The Truman show, waardoor het thema van de steeds verder in het bestaan doordringende televisie te weinig op de spits gedreven wordt.

In een onafhankelijke film zouden de thema's waarschijnlijk veel sterker uitgewerkt zijn, maar het zou dan wel een film voor weinigen zijn geworden. De kracht van The Truman show is dat toegankelijkheid en intelligentie gecombineerd zijn en het bovendien een leuke film is. Maar weinig regisseurs zijn daartoe in staat.