Sling blade

Filmrecensie van Jan-Willem Swane

• Verenigde Staten, 1996
• Regie: Billy Bob Thornton
• Met: Billy Bob Thornton, Dwight Yoakam, John Ritter, Lucas Black, Natalie Canerday, Robert Duvall
• Scenario: Billy Bob Thornton
• Camera: Barry Markowitz
• Geluid: Paul Ledford
• Montage: Hughes Winborne
• Art directie: Clark Hunter
• Muziek: Daniel Lanois
• kleur, 136 minuten
• Gezien: 19 augustus 1997, Sneak Preview, Camera Utrecht

Over het algemeen zijn de belangrijkste figuren in een film behoorlijk ad rem. Trage denkers houden het verhaal maar op. En zijn de hoofdfiguren niet zo snugger, dan krijgen ze een bijzondere behandeling. Hun naïviteit wordt verheerlijkt, zoals in Forrest Gump en Breaking the waves, of geridiculiseerd, zoals in Twin town. In Sling blade, de debuutfilm van Billy Bob Thornton, gebeurt geen van beiden. Alleen dat al maakt het tot een bijzondere film.

De film draait om Karl (Billy Bob Thornton), die sinds zijn twaalfde in een TBS-kliniek zit. Hij heeft zijn moeder en haar minnaar omgebracht met een Sling blade (een zeis). Nu vijfentwintig jaar later achten de doktoren hem genezen en ook Karl denkt nooit meer iemand om te brengen. Hij keert terug naar zijn geboortedorp in Arkansas en krijgt onderdak bij Linda (Natalie Canerday) en haar zoontje Frank (Lucas Black). Hij vertelt hen hoe hij in zijn jeugd meestal opgesloten zat in een schuur en door zijn ouders bang gemaakt werd met verwrongen bijbelcitaten. Intussen worden Linda en Frank geterroriseerd door Linda's agressieve vriend Doyle (de countryzanger Dwight Yoakam).

Sling blade is een meeslepende film. Net als in Breaking the waves volgen de gebeurtenissen bijna noodgedwongen uit het voorafgaande. Dit gevoel van noodlot geeft de sfeer van een Grieks drama. Het slepende tempo draagt hier ook aan bij. Bovendien past het langzame uitstekende bij de zuiderlingen en Karl in het bijzonder.

Het knappe van Thornton als acteur is dat hij er voor zorgt dat we Karl niet alleen als rare snuiter blijven zien. Hij doet meer dan Karl een raar kuchend accentje geven. Op de momenten dat er om hem heen de pleuris uitbreekt en hij versteend op de bank blijft zitten is zijn vertwijfeling invoelbaar. Soms wordt de rol erg zoet, vooral in de scènes met de jonge Frank. Maar op die momenten wordt wel duidelijk hoe sterk Karl in zwart en wit, goed en fout denkt.

Natalie Canarday en Dwight Yoakam zetten twee tegengestelde gezichten van het zuiden neer. Zij maakt van Linda een warme, meelevende vrouw, terwijl hij een neerslachtige, agressieve alcoholist met romantische buien neerzet. Het is roerend te zien hoe zij, ondanks al zijn grillen, aan hem blijft hangen. Drama in een notedop. Het spel van de Lucas Black is een beetje teleurstellend. Zijn rol als zoon blijft te schattig en mist daardoor het reliëf van de andere rollen. Misschien wreekt zich hier dat Thornton een debuterend regisseur is (voorheen was hij scenarioschrijver en acteur).

Gelukkig is Sling blade niet een en al treurigheid. Zo is het heerlijk om te zien hoe Doyle en zijn vrienden muziek proberen te maken en daarna hun kunsten analyseren. Zeker als je weet dat twee rollen gespeeld worden door doorgewinterde muzikanten: Dwight Yoakam en Vic Chessnut. De regisseur Jim Jarmush speelt een mooi lijzig gastrolletje als ijsverkoper.

Sling blade is een rijke film die een aantal thema's aansnijdt zonder er harde uitspraken over te doen. Geen van de personages is puur goed of slecht, waardoor ze echt van vlees en bloed worden. Thornton mag met recht trots zijn op zijn Oscar voor het scenario, want hij heeft een film gemaakt die uitnodigt om hem nog een keer te zien.

N.B. Het slot van de recensie verraadt de plot

Karl is niet alleen dom geboren, maar ook dom gemaakt. Door zijn afsluiting van de wereld en de religieuze verdraaiingen van zijn ouders heeft hem opgezadeld met een set zwart/witte morele regels. Vanuit deze regels vermoord hij zijn moeder en haar minnaar.

In de TBS-kliniek weet men het 'Gij zult niet doden' te plaatsen boven morele oordelen. Maar door de confrontatie met Doyle krijgen de oude regels toch weer de overhand.

Thornton heeft Doyle een klootzak, maar geen monster gemaakt. Daardoor wordt de moord op hem dubieus. De regisseur breekt hiermee met de Hollywoodtraditie waarin de slechten verdienen te sterven. Hij laat hiermee zien hoe zeer wij gewend zijn aan de traditie. De eerste reactie op de moord is "net goed!" Maar daarop volgt al snel "moet dat nou?"

En hiermee is Sling blade niet alleen een film over de gevaren van dogmatisch en moralistisch denken, maar ook een kritiek op dogmatische en moralistische Hollywoodverhalen.

Cijfer (0-10): 8