Lek

Filmrecensie van Jan-Willem Swane

• Nederland, 2000
• Regie: Jean van de Velde
• Met: Cas Jansen, Ricky Koole, Thomas Acda, Victor Löw, Gijs Scholten van Aschat, Lou Landré, Jacob Derwig, Ton Kas
• Scenario: Jean van de Velde en Simon de Waal
• Camera: Jules van de Steenhoven
• Montage: Herman P. Koerts
• Art directie: Jelier & Schaaf
• kleur, 105 minuten
• Gezien: 29 april 2000, Camera, Utrecht

Decennialang heeft Nederland zich onkreukbaar kunnen wanen. Corruptie was iets van Zuid-Europa; de enkele criminelen die rondliepen leken nog het meest op schelmen. In een aantal jaar is dit beeld behoorlijk op losse schroeven komen te staan. Lek van Jean van de Velde staat wat betreft midden in de tijd; het schildert een beeld van het post-IRT-tijdperk waarbij het romantiseren zo veel mogelijk vermeden is.

Lek draait om twee jeugdvrienden: Eddy (Cas Jansen), een jonge politieagent met grote ambities en Jack (Victor Löw), een crimineel die uit het circuit wil stappen. Wanneer een IRT-agent (Gijs Scholten van Aschat) Eddy benadert om Jack te benaderen voor informatie hapt hij onmiddellijk toe; het lijkt de manier om rechercheur te kunnen worden. Door zijn onervarenheid kan hij de gevolgen niet overzien.

Lek is realistisch in het schilderen van het politiemilieu. Dat is niet zo vreemd: het scenario is geschreven door Simon de Waal, al vijftien jaar rechercheur in Amsterdam. Twee zaken vallen vooral op: het grote taboe binnen het corps op matennaaien en de manier waarop obscure politiediensten misbruik maken van jonge dienders. Het verhaal heeft een dwingende structuur. Na de keuze om aan het onderzoek mee te doen lijkt Eddy geen stem meer te hebben. Hij wordt geregeerd door de gebeurtenissen. Als hij uiteindelijk zelfstandig handelt is het meeste kwaad al geschied.

Een mooi sublijn in de film is het feit dat Eddy en zijn vriendin Ria (Ricky Koole) grote moeite doen om een kind te krijgen (wat onder andere een prachtige scène bij een gynaecoloog oplevert) terwijl Jack voortdurend met een baby rondloopt. Het ontneemt meteen de mogelijkheid om zwart/wit over het onderscheid tussen agenten en criminelen te denken.

Net als in All Stars heeft Jean van de Velde voor Lek acteurs gezocht in de soap- en kleinkunstwereld. Zijn hand van kiezen is veel gelukkiger is deze keer veel gelukkiger geweest dan bij de voetbalfilm. Cas Jansen is overtuigend in zijn naïviteit die omslaat naar gedrevenheid. Ricky Koole speelt zo mooi dat je voortdurend zou willen roepen dat Eddy naar huis moet om voor zijn vrouw te zorgen. Victor Löw zet z'n rol vet aan, wat niet bij iedereen in de smaak valt. Het leidt er in ieder geval toe dat Jack een menselijk gezicht krijgt, wat voor het verloop van het verhaal belangrijk is.

Lek kent een mooie verhouding tussen actie en ingetogenheid. Van de Velde neemt ruim de tijd om de persoonlijke en sociale kanten van de personages te laten zien. Voordat het gaat vervelen schakelt hij een versnelling hoger voor een actiescène die doet denken aan Hongkongse voorbeelden. Het is een menging die doet denken aan Tarantino. Dat de film niet verzandt in een goedkope neo-violence namaak komt door het sterke Nederlandse element. In plaats van te kiezen voor Hollandse clichés, zoals Dick Maas deed in Do not disturb, toon Van de Velde wat echt specifiek is: de shoarmatenten, het dierenasiel, het openhartige gesprek met de vrouwenarts.

Lek is niet briljant, daarvoor is het einde niet sterk genoeg. Maar zijn realistische weergave van de strijd tussen de politie en de onderwereld, het herkenbare beeld van Nederland en het spel maken het tot een film die het verdient om een succes te worden. Wie niet naar Lek gaat, mag geen kwaad woord over de Nederlandse film spreken.