Die Salzmänner von Tibet

Filmrecensie van Jan-Willem Swane

• Zwitserland, 1997
• Regie: Ulrike Koch
• Scenario: Ulrike Koch
• Camera: Pio Corradi
• Montage: Magdolna Rokob
• Muziek: Stefan en Frank Wolf
• kleur, geluid, 110 minuten
• Gezien: 18 juli 1998, 't Hoogt, Utrecht

Hoog in de Tibetaanse bergen woont een nomadenstam op een barre grond die amper voedsel voor hun jaks en paarden oplevert. Hun enige bron van inkomsten is de zoutwinning. Daarvoor vertrekken ieder jaar vier mannen met honderdzestig jaks voor een maandenlange tocht de bergen in. Over dit volk heeft de Zwitserse sinologe Ulrike Koch een documentaire gemaakt.

Gemakkelijk was dat niet. Na jaren voorbereiding bleek het Chinese bestuur ineens alle filmopnames in het bezette Tibet verboden te hebben. Koch wist met haar cameraman Pio Corradi het land als toerist in te komen. Een consequentie was dat ze alleen maar een videocamera mee konden nemen. Het is natuurlijk te zien dat er niet op film gedraaid is. Scherpte en kleur lijden onder deze concessie. Daarom is het des te knapper dat Die Salzmänner von Tibet zo'n mooie film geworden is. De weidsheid en de ruigte van het landschap komen prachtig over. Misschien zijn ontberingen in grove korrel wel indrukwekkender dan in haarscherp beeld.

Die Salzmänner von Tibet is niet alleen maar mooie plaatjes kijken. De film geeft een beeld van een samenleving die helemaal gebaseerd is op rituelen. De mannen spreken een speciale zouttaal die voor buitenstaanders, en vrouwen in het bijzonder, geheim moet blijven. Het hele gedrag van de mannen is voorgeschreven; iedere misdraging kan de godin van het zoutmeer vertoornen, zodat ze geen zout geeft. Om dezelfde reden mogen vrouwen onder geen voorwaarde bij het meer komen. (Koch bleef dan ook op afstand, terwijl haar cameraman met de zoutmannen meeging). Daartegenover staan de Chinezen, die domweg met vrachtwagens omhoog rijden om ze met zout te vullen. Iedere vrachtwagen staat voor de naderende ondergang van het zoutvolk, want de massale winning drijft de prijzen omlaag.

De film eindigt met een slotwoord waarin betoogd wordt dat met het bestaan van de zoutmannen het laatste restje vrijheid in Tibet bedreigd wordt. Het is een storend slotwoord omdat het de kijker de mogelijkheid ontneemt zelf een conclusie te trekken. Bovendien kun je je afvragen of de zoutmannen, met hun benarde economische positie en dwingende rituelen, wel in vrijheid leven. Maar afgezien van deze laatste regels is Die Salzmänner von Tibet zeer de moeite waard voor iedereen die geïnteresseerd is in vreemde culturen.