Donnie Brasco

Filmrecensie van Jan-Willem Swane

• Verenigde Staten, 1997
• Regie: Mike Newell
• Met: Al Pacino, Johnny Depp, Michael Madsen
• Scenario: Paul Attanasio, gebaseerd op het boek van Joseph D. Pistone
• Camera: Peter Sova
• Geluid: Ian Fuller
• Montage: Jon Gregory
• Art directie: Donald Graham Burt
• Muziek: Patrick Doyle
• 126 minuten, kleur
• Gezien: 19 mei 1997, Rembrandt, Utrecht

Zo lang de Amerikaanse mafia bestaat worden er al films over gemaakt. Het was dus maar de vraag of Donnie Brasco van de Britse regisseur Mike Newell (Enchanted april, Four weddings and a funeral) nog iets zinnigs aan het genre toe te voegen had. Maar de hoofdrollen van Al Pacino en Johnny Depp maakten nieuwsgierig, en ook van scenarioschrijver Paul Attanasio (Quiz show, Disclosure) mocht wel iets verwacht worden.

Johnny Depp speelt Joe Pistone, de FBI-agent op wiens autobiografie de film gebaseerd is. In 1978 probeert hij te infiltreren in de New Yorkse mafia onder de naam Donnie Brasco. Hij wordt onder de hoede genomen door de bijna uitgerangeerde gangster Lefty Ruggiero (Al Pacino). De infiltratie slaagt zo goed, dat Donnie steeds meer verstrikt raakt in het milieu en van zijn familie vervreemd. Er ontstaat een sterke band tussen Donnie en Lefty. Dit maakt de angst voor ontmaskering steeds groter, omdat het de dood van Lefty kan inhouden.

Donnie Brasco is geen doorsnee mafiafilm geworden. De glamour van de onderwereld is bijna geheel afwezig. We zien een groep sappelaars die op een aantal hopeloze manieren probeert voldoende geld voor hun meerderen te verkrijgen. Als de nood aan de man is voelt men zich zelfs niet te goed voor het openbreken van parkeermeters. De verschillen met een groepje kantoorklerken zijn opmerkelijk klein.

Door het verhaal te vertellen vanuit het perspectief van een aanvankelijke buitenstaander kan scenarioschrijver Attanasio duidelijk maken wat de sociale codes zijn in het milieu. Deze worden voortdurend bevestigd door de taal. Zo mag er, hoe veel er ook gemoord wordt, absoluut niet gesproken worden over de doden. We krijgen te zien hoeveel betekenissen het zinnetje 'forget about it' kan hebben en wat het verschil is tussen 'a friend of mine' en 'a friend of ours'. Wat het script ook mooi maakt is dat er geen duidelijke held is. De sympathie van de kijker wordt heen en weer geslingerd tussen Donnie Brasco en Lefty Ruggiero.

Wat Donnie Brasco echt tot grote hoogte tilt is het spel van Pacino en Depp. Pacino speelt zeldzaam ingetogen. Vooral de scènes thuis, met een wilde beestenfilm op de video, zijn van een indrukwekkende burgerlijkheid. Pacino weet de tragiek van Lefty sterk over te brengen. Depp laat zien dat hij het etiket van veelbelovend jonge acteur aan het ontgroeien is. Zijn mooie gezicht begint hem zelfs een beetje tegen te werken. Soms tovert hij zó'n klein glimlachje op de lippen, dat even knipperen al voldoende is om het te missen. En Depp heeft geen gemakkelijke rol, want hij speelt iemand die aanvankelijk zich als een ander voordoet en langzamerhand die ander wordt. De overgangen zijn zo subtiel, dat het telkens een poosje duurt voordat je er achter komt dat er zich weer een verandering heeft voorgedaan.

Donnie Brasco is een fascinerende en ontroerende film geworden. Dit komt vooral door het geraffineerde script van Attanasio en het prachtige spel van Pacino en Depp. Wie op zoek is naar een film met veel actie zal wellicht teleurgesteld worden. Voor liefhebbers van meer subtiliteit is er echter een boel te genieten.

Cijfer (0-10): 8