Beshkempir

Filmrecensie van Jan-Willem Swane

• Kirgizië, 1998
• Regie: Aktan Abdikalikov
• Met: Mirlan Abdikalikov
• Scenario: Aktan Abdikalikov, Avtandil Adikulov en Marat Sarulu
• Camera: Khasan Kidiralikjev
• Montage: Tilek Mambetova
• Art directie: Emil Tilelov
• Muziek: Nurlan Nishanov
• zwart/wit en kleur, Dolby SR, 81 minuten
• Gezien: 16 september 1999, 't Hoogt, Utrecht

Je gaat in de bioscoop zitten en plots ben je in een land waar je nog net de naam van kent maar niet veel meer van weet. Het is een van de genoegens van Beshkempir van Aktan Abdikalikov, de eerste onafhankelijke film uit Kirgizië die in het Westen te zien is. Hij biedt een reis in prachtig zwart-wit met een mooie menging van exotica en herkenbaarheid.

Herkenbaarheid, omdat ook in de voormalige Sovjetrepubliek in Centraal Azië kinderen die anders zijn een tijdbom met zich meedragen. Ze kunnen tijdenlang er helemaal bijhoren, maar ooit zal het tegen ze gebruikt worden. Omdat iemand om een hele andere reden een appeltje met ze te schillen heeft. De ware reden zal de agressor nooit de steun van de groep opleveren, maar met de 'afwijking' van het slachtoffer lukt dat wel.

Dit is een van de thema's in Beshkempir. In een dorp tussen de bergen is het gewoonte om ouders die geen kinderen kunnen kriigen een baby ter adoptie aan te bieden. De jongen Beshkempir is zo'n kind. Hij hoort er nooit helemaal bij, maar pas als hij voor vondeling wordt uitgescholden dringt de waarheid tot hem door. Abdikalikov vertelt dit gedeeltelijk autobiografische verhaal op een manier die nergens sentimenteel wordt.

Maar het zou de film onrecht doen hem tot dit simpele gegeven te reduceren. Want tegelijkertijd is Beshkempir een in prachtige beelden gevangen portret van een dorpsgemeenschap. Vrouwen scheiden het kaf van het koren in de wind, zonen jagen in de rivier vissen in de netten van hun vaders, jongens boetseren een levensgrote naakte vrouw uit klei. En dat alles in een zwart-wit (met hier en daar wat kleur) om bij te watertanden.

De hoofdrol wordt gespeeld door de zoon van de regisseur, de meeste andere rollen door dorpsbewoners. Ze geven de film een fraaie naturelle sfeer. Alleen het meisje waar Beshkempir verliefd op is valt uit de toon met haar gekokketeer.

Beshkempir is van een haast achteloze schoonheid. Als in Perzische films is ieder spektakel afwezig en kun je alleen maar achterover leunen om je ogen uit te kijken.