Shine

Filmrecensie van Jan-Willem Swane

• Australië/Verenigd Koninkrijk, 1996
• 105 minuten
• Met: Arnim Mueller-Stahl, Noah Taylor, Geoffrey Rush, Lynn Redgrave, Georgie Withers, John Gielgud, Alex Rafalowicz
• Regie: Scott Hicks
• Scenario: Jan Sardi op basis van een verhaal van Scott Hicks
• Camera: Geoffrey Simpson
• Geluid: Scott Piper
• Montage: Pip Karmel
• Art directie: Vicki Niehus
• Muziek: David Hirschfelder
• Gezien: 16 maart 1997, Movies Utrecht

In het begin van Shine zien we de hoofdfiguur schaken met zijn vader. Op het bord staan stukken die veel te groot zijn voor de velden. Uiteindelijk belandt een stuk op de grond. Dit beeld vat een groot deel van de film samen: hoe de verdrukking van een talent leidt tot de val.

Shine is de debuutfilm van Scott Hicks en de publieksfavoriet van het laatste filmfestival in Rotterdam. Het vertelt het levensverhaal van het muzikale wonderkind David Helfgott. Zijn vader Peter (Arnim Mueller-Stahl) heeft de holocaust overleeft en tiranniseert zijn kinderen uit angst dat hen hetzelfde zal overkomen. Zijn stelregel is dat alleen de sterksten zullen overleven, en voor David betekent dit dat hij de beste pianist van de wereld moet worden. Maar tegelijkertijd schermt Peter David af van de boze buitenwereld. Een pianoleraar krijgt met moeite een voet tussen de deur. Studie in het buitenland is taboe. Vertrek uit het huis is namelijk verraad van de familie. Het mag duidelijk zijn dat David niet helemaal als een normale jongen opgroeit.

Uiteindelijk gaat David toch naar het Royal College of Music in Londen, wat hem op verstoting door zijn vader komt te staan. Zijn carrière neemt een hoge vlucht, totdat hij instort bij een uitvoering van het moeilijkste en aangrijpendste stuk van het repertoire, het derde pianoconcert van Rachmaninov. David wordt opgenomen in een inrichting in Australië. Met hulp van een restauranteigenaarster en een astrologe komt hij er weer grotendeels bovenop en gaat hij weer optreden.

Shine valt uiteen in drie gedeelten: de tijd in het ouderlijk huis, de Londense periode en de terugkeer naar Australië. Deze indeling valt grofweg samen met de drie acteurs die David spelen: Alex Rafalowicz als kind, Noah Taylor als adolescent en Geoffrey Rush als volwassene. Vooral Taylor zet de gespletenheid uitstekend en vol passie neer. Geoffrey Rush mag vooral de doorgedraaide David spelen en doet dit overtuigend. Zijn rol heeft echter niet de diepte van die van Taylor. De show wordt echter gestolen door Arnim Mueller-Stahl, die een vader laat zien om doodsbang van te worden zonder dat je hem kunt haten. Onder iedere vreselijke actie is de getergdheid te zien waar die uit voortkomt. Het maakt het eerste deel van een film zeer aangrijpend. De regisseur stipt intussen het kampverleden van de vader met subtiele filmische middelen aan. Er worden geen verhalen vertelt, geen archiefbeelden gebruikt. Een shot van de vader achter een stuk prikkeldraad in de tuin is voldoende. Ook de decors en de belichting maken de scènes erg beklemmend.

In het Londense gedeelte wordt de toon ineens lichter. De tekenen van de aankomende gekte zijn hier nog grappig. John Gielgud speelt de professor van David, en in hun gezamenlijke scenes worden het doorzettingsvermogen en de passie die nodig zijn voor een professionele muziekuitvoering overtuigend getoond. Uiteindelijk culmineert dit alles in de uitvoering van de Derde van Rachmaninov. Door de beeld- en geluidseffecten komen we steeds meer in het hoofd van David te zitten. Alleen al deze scène maakt de film de moeite waard.

Het derde gedeelte is een beetje een anticlimax. De gestoordheid van David wordt wel erg van de positieve kant bekeken. Bijna iedereen heeft het beste met hem voor en echt angstig of wanhopig lijkt hij er niet van te worden. Er wordt nog snel een niet erg overtuigend romantisch verhaaltje afgedraaid. En ze leefden nog lang en gelukkig. Dat David Helfgott en zijn vrouw meegewerkt hebben aan deze film zal daar wel debet aan zijn.

Tot op tweederde is Shine een indrukwekkende film, met een sterke sfeer en subtiele visuele elementen. Na de ineenstorting van David zakt de film echter in. Dit mag de pret echter niet te veel drukken.

Cijfer (0-10): 7